THUKYDİDES
VE PELOPPONES SAVAŞLARI
İnsanlar, gelecek nesillere aktarmak
için çeşitli alanlarda edindiği tecrübeleri
ve kendileri ile ilgili çeşitli konuları yazılı hâle getirmişlerdir.
Bundan dolayı insanların olayları kaydetme ihtiyacı tarih yazıcılığını ortaya
çıkarmıştır. Ancak tarih yazıcılığı insanların ihtiyaçlarına, beklentilerine,
dönemin siyasi, sosyal, ekonomik, kültürel özelliklerine göre değişiklik
göstermiştir. Bunun sonucunda farklı tarih yazım ve kuramları ortaya çıkmıştır.
Bunun temel sebebi, insanların zaman içerisinde düşünce ve ihtiyaçlarında
meydana gelen değişikliklerdir.
Antik Yunan Tarihine baktığımızda
Heredot’tan sonra Yunanlıların ikinci
büyük
tarihçisi Thukydides'tir . Yaklaşık MÖ 460-400 yılları
arasında yaşamış olan Thukydides, Herodot'a
göre, çok farklı bir tarihçidir. Herodot yalnızca bir öykücüdür, oysa Thukydides
tarihi, siyasî açıdan ele alan bir tarihçidir. Thukydides bilimsel tarihçiliğin
kurucusu olarak anılır. Çünkü sıkı bir delillere/kaynaklara dayanma kuralı
koymuş ve olayları tanrılara bağlamadan mevcut gerçeklere göre analiz etmiştir.
O aynı zamanda ‘’Politik Realizm’’ (Politik Gerçekçilik)’in kurucusu olarak ta
anılır. Çünkü uluslar arasındaki ilişkileri, hak kavramından çok reel
gerçeklere göre değerlendirmiştir.
Thukydides Atina ile Sparta
arasındaki 30 yıl süren ve M.Ö. 404 yılında sona eren ünlü Pelopponnes
savaşları sırasında yaşamış ve bu savaşları tasvir etmiştir. Thukydides’in "Pelopponnes
Savaşlarının Tarihi" adlı eserinde, özellikle bu savaşların nedenlerini ve
sonuçlarını ele alır. Bu yapıtını, vatandaşlarına siyasî bir
eğitim kazandırmak, onları siyasî açıdan bilgilendirmek için yazmıştır.
Thukydides’in de aynı dönemde yaşamış
olduğu Pelopponnes Şavaşı Atina ile Sparta arasında M.Ö. 431-404 yılları
arasında 27 yıl süren savaştır. Bu savaş üç safhaya ayrılır. İlk safhası on yıl
sürüp, M.Ö. 421'de Nikias Barışı ile
sona erdi. İkinci safhası, M.Ö. 418'de Atinalıların müttefiki Argoslularla
beraber, Spartalılara saldırısıyla başladı. Atinalılar M.Ö. 418'deki Mantinea
Muharebesinde yenilince, Sicilya'ya büyük bir sefer tertip ettiler.M.Ö 413'te
Sicilya Seferi de bozgunla neticelendi. Peleponnes Harbinin üçüncü safhasına
Decelea Harbide denir.
Atina
ve Sparta arasındaki çatışma bu savaştan çok önce başlamıştır. Atina’ın Delos
Birliği’nin en güçlü üyesi olarak bütün avantajları kendi lehine kullanması
Aigina, Korinthos ve Megara gibi önemli ticaret merkezi olan şehirleri rahatsız
etmiştir. Atina’nın bu dönemde bir imparatorluk haline gelmesi Delos Birliği
sayesinde olmuştur. Atina’nın güçlenmiş olması diğer Yunan kentlerinin
bağımsızlıkları açısından tehlike yaratıyordu. Atina müttefik olan Aigina ve
Korithos’u M.Ö. 456 yılında yenilgiye uğratır.Daha sonra M.Ö.445’ de otuz
yıllık bir anlaşma imzalanır. Bu anlaşma ile Sparta Atina İmparatorluğunu
kabullenmiş olur. Ancak bu barış uzun sürmez ve savaş tekrar başlar. Savaşın
başlama sebebi Korinthos ile kolonisi Korkyra arasındaki çatışmaya Atina’nın
karışmasıdır. Atina bu çatışmada Korkyra’nın yanında yer alır. Atina daha sonra
yine Korinthos kolonisi olan Potideia’dan sur duvarlarını yıkmasını ve
Korinthos’lu Magistratları kentten çıkarmasını ister. Bunun üzerine Korinthos
kolonisine yardım gönderir, Atina Potideia’yı kuşatır, Korinthos Potideia’nın
Delos Birliği’nden çıkmasına yardım eder. Bunun sonucu olarak Atina’da
misilleme olarak Pelopponnes Birliği’nin üyesi olan Megara’ya ticari ambargo
koyar. Atina’nın saldırdığı şehirler Peloponnes Birliğinin üyeleri olduğu için
Atina her seferinde Sparta ile karşı karşıya gelir. Sonunda Sparta Atina ile
görüşmeye başlar, görüşmeler sonuç vermeyince M.Ö. 431 yılında savaş patlak
verir.
Peloponnes
savaşlarının ilk 10 yılı ( M.Ö. 431-421) Arkhidamos Savaşı olarak bilinir.
Sparta Kralı II Arkhidamos M.Ö. 431 Atina’ya girer ve Atina’yı yağmalar. Ancak
Atina şehri boşalttığı için bu saldırı Atina’ya zarar vermez. M.Ö. 430 yılında
Atina’da veba salgını olur, bu salgında halkın üçte biri ölür. Veba salgınında
vebaya yakalanan Perikles M.Ö.429 ölür. M.Ö. 422 yılında Arkhidamos’un ölümü
üzerine yerine gelen Kleon komutasındaki ordu Tesalia’ya girer. Ancak ordu
Amphipolis’te Brasidas tarafından yenilgiye uğratılır. Bu çarpışmada hem Kleon
hem Brasidas ölür. Her iki tarafında savaştan zararlı çıkınca M.Ö. 421’de
Nikias Barışı yapılır. Bu barış Atinalı Politikacı ve komutan Nikias adı ile
anılır ve 50 yıllık bir anlaşmadır. Ancak bu barış M.Ö. 417 yılında Atina’nın
Melos adasına saldırması ile son bulur. Halkın katledilmesine rağmen Sparta
herhangi bir müdahalede bulunmaz.
Diğer
bir yandan Alkibiades Peloponnesin batı yolunu kapatmak amacı ile bir orduyla
Sicilya’ya hareket eder, ancak Atina’da kendisine karşıt grupların Atina’daki Herme
heykellerinin tahrip edilmesi ve Eleusis misterlerine küfür ettiği gerekçesiyle
yargılanmasını ister. Mahkemeye çağrılan Alkibiades kaçar ve Sparta’ya sığınır
ve Sicilya seferinin amacını onlara açıklar böylece Atina ordusu M.Ö.413
yılında yenilgiye uğrar. Bu dönemde Persler savaşa Sparta yanında girer ve
onlara maddi olarak destek verir, Sparta bu yardım ile büyük bir donanma
hazırlar. Bu arada Alkibiades Atina’ya geri döner ve Ionia giden bir ordunun
başına getirilir. Spartalılar Perslerin yardımı ile Ionia’da demirlemiş olan
Atina donanmasını M.Ö. 406’da yenilgiye uğratır. Alkibiades Phrygia’ya kaçar,
ancak M.Ö.404 orda öldürülür. M.Ö. 406 yılında Sparta ordusu ve Atina ordusu
Lesbos açıklarında karşı karşıya gelir. Savaşı Atinalıların kazanmasına rağmen
çıkan bir fırtına ile Atina donanması çok kayıp verir. Bir yıl sonra Spartalı
komutan Lysandros Lampsakos’u işgal eder. Bunun üzerine Hellespontos’a
gönderilen ordu Atina ordusu M.Ö. 405 yılında yenilir. Byzantion ve Khalkedon
Sparta’nın eline geçer. Atina müttefikleri Atina’nın karşısında yer almaya
başlar. Atina hem denizden hen de karadan sarılır. Atina kıtlık ile savaşmak
zorundadır ve sonunda Atina yenilğiyi kabul eder. M.Ö. 404 yılında Atina’ya çok
ağır koşullara sahip bir anlaşma imzalatılır. Atina eline geçirdiği yerleri
geri verecek, Peiraieus limanı ile kent arasındaki suru yıkacak, donanmasını
Sparta’ya teslim edecek ve Sparta’nın hâkimiyetini tanıyacaktır. Ancak Atina
yine bir kent devleti olarak kalacaktır. 27 yıllık savaş sonunda Atina
İmparatorluğu yıkılır ve yunan dünyasının hakimiyeti Sparta’ya geçer. Ancak bu
hakimiyet Perslerin Yunanlıların işlerine karışması ile çok uzun sürmez.
Oğuz Tekin, Eski Yunan Tarihi, İstanbul, 2004.
Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel, Ege Yunan Tarihi, Ankara, 1984
Yorumlar
Yorum Gönder