SAMARRA ULU CAMİİ (MÜTEVEKKİLİYE CAMİİ)

SAMARRA ULU CAMİİ (MÜTEVEKKİLİYE CAMİİ)

Bulunduğu Yer

Samarra Ulu Camii, Irak’ın başkenti Bağdat’a 90 km uzaklıkta ki Dicle Nehri kenarında kurulan Samarra şehrinde yer almaktadır. Şehirden günümüze sadece kalıntıları kalmıştır. 

Banisi ve Mimarı

Samarra Ulu Camii, Halife Mütevekkil tarafından 848 ile 852 yılları arasında yaptırılmıştır.

Mimari Özellikleri

Basit mimarisi, ilk İslam cami planının anıtsal ölçüler içinde tekrarından ibarettir. Ortalama 15m yüksekliğinde ve 2m kalınlığında olan kuşatma duvarları, tuğladan inşa edilmiştir. Köşelerde birer, doğu ve batı kenarlarında on ikişer, kuzey ve güney kenarlarında da sekizer olmak üzere kırk dört kule ile takviye edilmiştir. Emevi kasırlarındaki yuvarlak kuleleri hatırlatan yarım daire biçiminde dayanaklarla desteklenmiştir. Yanlarda dörder, kuzeyde üç sıra revağın çevrelediği avlu oldukça büyüktür. 16 kapıdan avluya ve camiye girilir. Camii'nin kuzey tarafında 27m uzaklıkta Melviye adındaki büyük bir minare bulunur.

Plan Özelliği

Samarra Ulu Camii 240 x 156 metre boyutlarında, içinde 150.000 kişinin rahatlıkla namaz kılabileceği devrin en büyük camisidir. Kûfe planlı yapının mihrap duvarına uzanan 25 sahnı vardır. Bu tip camiler, ibadet mekânı ve revaklı avludan oluşur ve üzerleri düz çatı ile örtülüdür. Camii ortalama 38000m²'lik yüzölçümüne sahiptir. Avlunun kuzey cephesi üç, doğu ve batı cephesi dört sıra revaklıdır. Yapının üzerini örten düz çatı, sekizgen payelere oturur. Bugün yalnızca yuvarlak kulelerle çevrili dış duvarları  ve Kare tabana oturan dev boyutlu bu anıtsal minaresi kalmıştır. 

Malzeme ve Tezyinat Özellikleri

a)İç Tezyinat

On altı kapısı, yirmi dördü güney duvarının yukarı kısmında, ikişer tanesi de yan duvarlarda olmak üzere yirmi sekiz penceresi vardır. Mihrap üstünde pencere yoktur ve güney pencerelerinin her biri cami içindeki bir sahna rastlamaktadır. Bunlar dışarıdan dikdörtgen aydınlık şeklinde olup içerden dikdörtgen bir çerçeve içinde kemer ve sütuncelerle tezyin edilmişlerdir. Samarra Camii'nin sahın ve dayanaklarından bir şey kalmamıştır.   İç bölmeleri ve mermer sütunlar üzerine oturan tavanlar tamamen yok olmuştur. Kazılar sonucunda bunların genel şemasını tespit etmek mümkün olmuştur.

b)Dış Tezyinat

 Yanlarda dört, kuzeyde üç sıra revakın çevrelediği avlu çok büyüktür. Yapılan kazılarda caminin içinde, 2.07 x 2.07 m. boyutlarındaki kaideler üzerinde yükselen 464 adet sekiz köşeli paye bulunduğu ve 10 m. yükseklikte olmaları gereken bu payelerin dörder köşesinde birer mermer sütuncenin yer aldığı tespit edilmiştir.