SPARTA

SPARTA

Argolisin güneyinde, Taygetos ve Parnon dağlarıyla çevrili olup Lakonya da Dorlar tarafından kurulmuş bir şehirdir. Dorlar işgal ettikleri Mora Bölgesindeki Myken Uygarlığını yıkarak yerleşik hayata geçmişlerdir. Bu yeni toplumsal düzende 3 ayrı sınıf vardır. Ele geçirdikleri toprakları paylaşan ve Sparta şehrinde yaşadıklarından dolayı ‘Spartalı’ adı taşıyan aile topluluğu, Lakonya’nın dağlık bölgelerindeki köy ve kasabalarda yaşayan askeri bakımdan Spartalılara tabi ‘Periokoslar’ ve toprağa bağlanmış özgür olmayan köle sınıfını oluşturan ‘Helot’lardır. Bu uygarlığın en belirgin özelliği aşırı disiplinli askeri örgütlenmesidir. Toplumda her erkek ve kadının görevleri vardır. Erkekler asker, kadınlar devlete asker yetiştirmekte görevli anne konumundaydılar. Bu dönemin diğer önemli bir özelliği köle düzenindeki farklılıklardır. Bir kölenin tüm hakkı devlet’e aittir. Ancak bağlı bulunduğu toprak sahibine tarımını yaptığı ürünün %60’ını vermek zorundaydı. Toprak sahipleri köleye işkence yapamaz ve öldüremezdi.(MANSEL,1984,Ege ve Yunan Tarihi)

DEVLET ANLAYIŞI VE LYCURGUS KANUNLARI

Sparta’da devlet her şeyin üstündedir. Efsane kanun koruyucuları Lycurgus’un önerisi üzerine hiçbir tarihsel kayıt, edebi eser kayıt edilmemiştir. Para basmak yasaktır ve para yerine demirden çubuklar kullanılmaktadır. Servet edinme, israf ve lüks de yasaktır. Bu kanunlar Sparta’nın M.Ö 2. Yüzyıl da Roma İmparatorluğuna dâhil edilmesine kadar olan süreyi kapsar.

SPARTADA HÜKÜMET

Sparta da hükümet iki kral, bir Yaşlılar Meclisi ve bir de Halk Meclisinden oluşuyordu. Sparta’nın iki kralı Agiadlar ve Euryponditler adlı önemli iki aileye mensuptu. Krallar her zaman birlikte hareket ediyorlardı. Yaşlılar meclisi yani Gerousis, iki kral ve 28 meclis üyesinden oluşur. Ömür boyu bu görev için seçilmişlerdir ve 60 yaş üzeridirler. Kanunları tasarlar,yargıç olarak görev yaparlardı.Yaşlılar Meclisi’nin önerileri 30 yaş ve üzeri yurttaşlardan oluşan meclisten yani ‘Apella’ denilen halk meclislerinden geçmek zorundaydı.Halk Meclisi üyelerinin bir konu hakkında tartışma hakları yoktu.Hiçbir şeyi değiştiremezlerdi.(MANSEL,1984:111-117)Sparta’nın sosyal yapısının yanı sıra siyasi yapısı da üçlüdür.İki başlı krallık(diarşi),Gerousis(Yaşlılar Meclisi)ve Apella(Halk Meclisi)’dan oluşturmaktadır.(MANSEL,1984:115)Sosyal tabakalaşma ve siyasi kurumlaşmayı özetleyecek olursak Sparta’da yoğun şekilde polise bağlılık söz konusudur.Kişilerin varoluş nedeni adeta polisin devamın sağlamaktı.Kişisel çıkarlar devlet uğruna feda edilmiştir.(WİLLİAMS,1993:66-67)

SPARTA DA TOPLUM

Esas amaç devletin ulus gücünü artırmaktır. Vatandaş serveti artırmaya yönelik bir işle meşgul olamaz ziraat, ticaret, sanatla uğraşmak hoş karşılanmazdı. Spartalılar askeri eğitimden arda kalan zamanlarını toplantılara ve bayramlara ayırırlardı. İdam cezaları nadiren uygulanırdı. Bu cezalar boğma, taşlama, uçurumdan atmadır.(Popper K.Açık toplum ve Düşmanları)(Sadri Maksudi Aral, Umumi Hukuk Tarihi)

SPARTA DA ÇOCUK EĞİTİMİ

Sparta’da çocuk devlete aittir.7 yaşına kadar çocuk anneye aittir.7 yaşından sonra çocuk aileden alınır ve eğitime ayrılmış olan kurumlarda eğitilirdi.7 yaşından sonra çocuk her açıdan sıkı kurallara bağlı askeri hayatı yaşar ve ‘Agoge’denilen 12 yıllık eğitime tabi tutulurdu. Bu eğitimlerde koşu, mızrak atma, açlık ve acıya dayanıklılık gibi eğitimler verilirdi. Gençler bu eğitimlerin yanı sıra okuma yazma eğitimi de alırlardı. Eğitimlerin asıl amacı gençleri mutlak itaate ve düzene alıştırmaktı. Çocuklar bu eğitimlerde yosundan yataklarda yatar ve Artemis Orthia da yılda bir kez kırbaçlanırdı.20 yaşlarında Agoge eğitimleri tamamlanır ve asker olurlardı.(Sadri Maksudi Arsal, Umumi Hukuk Tarihi)(Karl Popper, Açık Toplum ve Düşmanları)

SİLAHLAR VE KIYAFETLER

Hem eğitim hem savaşta kullandıkları silahın başında mızrak gelirdi. Mızrağın iki ucu bronzla kaplıdır ve 2 uçtan oluşmaktadır. Kalkanların arkası deri önü bronzdandır. Kopis denilen silahları mevcuttur fakat sadece eğitimlerde kullanılır. Savaşta kullandıkları bir diğer silah Lakonya Kılıcıdır. Giyim olarak başlarında bronzdan ve tepesi at kılından yapılmış başlıklar mevcuttur. Vücutlarında herkesi kendi vücut ölçüsüne göre zırhlar vardır.

SAVAŞ STRATEJİLERİ

Neredeyse bütün savaşlarında kullandıkları ve başarılı oldukları FALANK yöntemi ile savaşmaktadırlar. Bu yöntem şöyle ilerler; Mızrak ve benzeri silah kullanan askerlerin birbirinden ayrılmadan omuz omuza dizilerek saflar halinde savaşmasıdır. Kalkanlar arada boşluk kalmayacak şekilde yandaki ile kilitlenir ve ön saftaki askerlerin mızrakları öne doğru arkada ki askerlerin mızraklarında yukarı doğru kalkarak gelen okları önlemeye çalışılır.

 

MİMARİ

Sparta diğer yunan şehirlerinin aksine anıtsal ve sivil, dini binaları olan bir yerleşim değildir.Büyük bir kırsal alana yayılmış köy şeklindedir.Evler tipik Yunan evleri gibi avlu etrafında toplanan yerleşim şeklindedir ve evlerin girişinde sunaklar bulunmaktadır.Evlerin içinde dinlenme odası,yemek odası banyo ve yatak odaları vardır. 

Sparta Şehrinin Önemli Yapılarından Bazıları;

ARTEMİS ORTHİA TAPINAĞI:Limnon antik kenti yakınındadır.Eski kalıntılar çanak çömlekler buranın M.Ö 9 Y.Y dan beri var olduğunu kanıtlar.Başlangıçta kült alanı dikdörtgen bir sunak şeklindedir ve taş ile döşelidir.Daha sonra tapınak inşa edilir.

TİYATRO:Akropolisin güneyindedir.Tiyatronun iç bükey kısmında Sparta hükümdarlarına kazınmış yazıtlar vardır.Bura sanat için değil toplantı ve eğlence amaçlı kullanılır.

ATHENA CHALKİOKOS TAPINAĞI:Akropolis tepesinde ve tiyatronun kuzeyindedir.İçi bronz levhalar ile süslüdür.Bronz Athena Evi anlamına gelir.Şehrin önemli kült merkezlerinden biridir.